Shit Happens!

Yalom

Aflevering 56 van mijn blog over een zoektocht naar herstel van 2004 tot 2011

Het duurt lang voordat het landschap in Minnesota weer een beetje groen wordt. Voorjaar betekent hier wel dat de natuur zich onmiskenbaar aandient met twee opeenvolgende hindernissen. Eerst de kikker-en daarna de schildpaddentrek. Het zorgt ervoor dat ik nu iedere ochtend slalommend richting Hazelden moet rijden om niet te veel slachtoffers te maken. Sommige schildpadden zijn ook zo groot dat stoppen en rustig laten oversteken de enige optie is. Ook laten s ’nachts de brulkikkers uitbundig van zich horen. Het duurt even voor ik daar aan gewend ben en het me niets meer doet. De serene rust van de winter is definitief voorbij.

Mijn eigen ervaring met de Amerikaanse gezondheidszorg is heel verhelderend voor me geweest. Het heeft er voor gezorgd dat ik ook op dit gebied de Amerkanen beter begrijp. Hier is het dus niet zo gewoon en normaal dat je goede en betaalbare zorg mag ontvangen. Dat merk ik ook tijdens mijn werk in de kliniek. Cliënten voelen zich vaak erg bevoorrecht dat ze een behandeling mogen ondergaan en dat deze, vaak voor een deel, vergoed wordt door een verzekeraar. Ik maak zelfs mee dat een cliënt via crowdfunding binnenkomt. De buurt heeft geld ingezameld om een behandeling mogelijk te maken. De meeste verzekeraars houden trouwens de vinger aan de pols als het om de behandeling gaat. Iedere week willen ze een rapportage waaruit een zekere progressie moet blijken. Geen progressie betekent vaak stoppen met behandelen, ook een dwingende stok achter de deur. Je kan daar wat van vinden maar zo werkt het hier. Voor zover ik het kan overzien bevordert het de motivatie van de cliënten.

Tijdens het tweede trimester gaat één van de cursussen uit mijn opleiding dieper in op de theorie en de praktijk van groepstherapie. Het is voor het eerst dat ik met het werk en de filosofie van Irving Yalom in aanraking kom. En het is meteen een ware eyeopener voor mij. Ik realiseer me voor het eerst dat deze vorm van therapie veel meer potentie en mogelijkheden heeft dan ik tot dan had meegemaakt en gedacht. Ik had al wel tijdens mijn eigen behandelhistorie gemerkt dat deel uit maken van en zaken bespreken in een groep voor mij effectiever was dan individuele gesprekken. Yalom voegt hier een voor mij nog belangrijker dimensie aan toe, de psychodynamische groepen of encountergroepen. Feitelijk zijn dit groepen die wel gefaciliteerd en geleid worden door een therapeut maar waarbij de groepsleden vooral op elkaar reageren. Eigenlijk gaan ze zelf aan de slag en bespreken elkaars gevoelens ten opzichte van elkaar. Tot dan had ik meestal groepen meegemaakt waarbij de therapeuten de leiding namen en eigenlijk meestal een één op één dialogen met een groepslid hadden terwijl de rest toekeek of dit aanhoorde. Meestal moesten de andere groepsleden vervolgens aangespoord worden om hier op te reageren. Heel sporadisch gebeurde dit soms spontaan. Hier, op de afdeling in de kliniek waar ik werk, leer ik voor het eerst op die andere, voor mij nieuwe manier, werken en merk dat ik dat ik daar erg veel plezier in krijg. Groepen worden een soort kleine wereldjes, Yalom noemt ze ook een microkosmos, die kortere of langere tijd een eigen leven leiden. Het zorgt ervoor dat ik, en sommige groepsleden ook, zo merk ik, gaan uitkijken naar een volgende sessie, hoe het verder zal gaan. Door telkens samen met een andere collega een groep te faciliteren krijg ik steeds meer ervaring en raak ik meer bedreven in het spel en de techniek. Het wordt de basis van mijn werkplezier.

Het wordt mij eens temeer duidelijk dat deze vorm van therapie, op de juiste manier gegeven, voor herstel van een verslaving essentieel is. Feitelijk zorgt het er voor dat je weer een relatie met anderen moet aangaan. Na een jarenlange relatie met een verslavend middel is dat iets wat je weer moet leren. Hoe stel je je bijvoorbeeld kwetsbaar op? Hoe is het om geheimen met een ander te delen? En hoe is het om van anderen te horen wat ze van je vinden? Vaak heb je een mening over een ander, heb je ook een idee hoe jezelf in elkaar zit. Veel lastiger is het om van een ander te horen wat hij van je vindt. Ik merk dat cliënten die actief aan dit groepsproces deelnemen, vaak na een aanvankelijke stevige weerstand, snel progressie maken en in een veranderproces terecht komen. Van mijn supervisor leer ik ook hoe belangrijk het is om een productieve groepsdynamiek te creëren die dit mogelijk maakt. Dat is niet altijd gemakkelijk omdat cliënten via een centrale intake afdeling binnenkomen. Wanneer er te veel cliënten met borderline of narcistische trekken binnenkomen, kan dit de groepsdynamiek behoorlijk verstoren. Een Minnesota behandeling is daarom ook minder geschikt voor cliënten met deze persoonlijkheidskenmerken. Dit zijn ook de momenten waarop moet worden ingegrepen en bijgestuurd. Soms is dit erg confronterend omdat dit betekent dat sommige cliënten moeten worden overgeplaatst, de behandeling moeten verlaten of er zelf voor kiezen om te gaan.

Zo is het is niet alleen vrijheid en blijheid wat ik tegenkom. Werken met verslaafde cliënten met de nodige bijkomende psychische problematiek heeft soms ook een uiterst donkere kant. Dat wordt pijnlijk duidelijk en voelbaar wanneer twee cliënten uit onze groep vrijwel gelijktijdig hun behandeling zelf abrupt beëindigen en vervolgens thuisgekomen meteen hun leven beëindigen. Een keiharde confrontatie met de realiteit. Ondanks alle voorzorgen die zijn genomen en overdrachtsprotocollen die zijn uitgevoerd, overheerst het gevoel van machteloosheid en hoe we dit als groep, als behandelteam, samen met elkaar hadden kunnen voorkomen of moeten voorzien. Alsof protocollen daarvoor een garantie geven. Ze zijn er slechts om je in ieder geval het gevoel te geven dat je al het nodige hebt gedaan, begrijp ik later. Het is moeilijk te accepteren dat je die macht over het leven van een ander, die invloed of wat het ook mag zijn, niet hebt. Het helpt dat we als behandelteam nu zelf een rouw counselor toegewezen krijgen en dat we zelf ruim de tijd mogen nemen om onze gevoelens te bespreken met elkaar. Ik voel me opeens een veel minder argeloze, wat naïeve leerling, “apprentice’. Het drukt me weer met de neus op de feiten. Ondanks dat er meestal een goede sfeer is en er veel gelachen wordt op de afdeling, is dit ook één van de gevolgen van verslaving. Niet kiezen voor een ander, nieuw leven zonder verslaving maar het beëindigen. Ik realiseer me dat de keuze voor herstel soms een erg moeilijke is. Je moet het wel willen en kunnen, je leven dat je tot dan hebt geleid drastisch omgooien. Je weet dat het kan, je ziet anderen het doen maar heb je daar de energie nog voor en het vertrouwen dat het kan lukken? Ik heb zelf voor die afweging gestaan en kan me best voorstellen dat je op een zeker moment een andere keuze maakt. Wanneer mijn eigen behandeling in Schotland niet geslaagd zou zijn had ik wellicht eenzelfde besluit genomen als deze twee dames. Ik heb geluk gehad.

Het valt mij op dat mijn Amerikaanse medestudenten behoorlijk eerzuchtig zijn als het om het behalen van studiepunten gaat. Ze stellen alles in het werk om vooral maar een “A-student” te zijn en te blijven. Met andere woorden, voor alle vakken een “A” scoren en zo met de hoogst mogelijke score af te studeren. Dat is iets wat mij niet zo kan boeien met mijn Nederlandse achtergrond waarbij een voldoende volstaat. Ik informeer eens voorzichtig bij mijn Dean (mijn studiebegeleider) wat de voordelen zouden kunnen zijn van deze inspanning. Deze blijken er niet te zijn, behalve dan dat je deze score op je cv kunt laten prijken. Ik besluit het daarom maar rustig aan te gaan doen. Hier en daar een “B” is ook prima voor vakken waar ik in Nederland wat minder aan zal hebben. Dat geeft me de rust om veel tijd in mijn werk in de kliniek te steken, ervaring op te doen met cliënten en de werkwijze van Hazelden. Daarnaast geeft het me wat meer vrije tijd nu het richting zomer gaat en ik nu en dan een paar dagen de omgeving wat beter kan gaan verkennen. Ik heb intussen ook in Minneapolis “First Avenue” ontdekt, het Amerikaanse publieksvriendelijke equivalent van Paradiso en bekend geworden door de Purple Rain clip van Prince. Het is een werkelijk fantastische popzaal met “valet parking” en een super attente bediening die je drankjes netjes komt brengen en nu en dan komt vragen of je misschien nog een refill wil, of iets te eten misschien? Ik merk dat ik weer even heimwee krijg naar mijn eigen theaterverleden. Zo kan het dus ook. Hoe zou het zijn om zoiets in Nederland neer te zetten? Het is maar een korte overpeinzing, dat mag een ander doen. Ik ben hier nu om te leren hoe Amerikanen verslaving behandelen. Ook hierbij ben ik er van overtuigd dat we daar in Nederland ook het nodige van kunnen leren. Ik hoop dat ik de kans krijg om dit toe te passen en over te brengen als ik terug ben in Nederland.

(Wordt vervolgd)